انتشار آلودگی از کارخانه ذوب آهن اصفهان بار دیگر آغاز شد
بوی «کُک» در هوای زرین‌شهر
شب‌ها در «زرین‌شهر» بوی «کُک» می‌آید. کک، سوخت ذوب آهن است و مردم می‌گویند بویی که بیشتر از یک هفته است، همه‌جا را گرفته، از بوی فاضلاب بدتر است. آنها در اعتراض به آلایندگی کارخانه ذوب آهن اصفهان نامه‌ای خطاب به مسئولان کشوری و استانی نوشته‌اند و گفته‌اند: «لطفاً، عاجزانه، ملتمسانه رسیدگی کنید.» صنایع دورتادور زرین‌شهر را گرفته‌اند؛ یک طرف صنایع نظامی و مجتمع فولاد مبارکه، طرف دیگر پلی‌اکریل و شهرک صنعتی اشترجان و صنایع کوچک و بزرگ دیگر. کارخانه ذوب‌آهن اصفهان هم یکی از آنهاست و محیط زیست نامش را در فهرست صنایع آلاینده قرار داده.
رخدادشهر:حسین دهقانی، یکی از اهالی زرین‌شهر است. همسرش بیماری ریوی دارد و این شب‌ها که کارخانه در حال سوزاندن کک است، سخت‌تر از همیشه می‌گذرد. آنها پنجره‌ها را کیپ تا کیپ می‌بندند و سعی می‌کنند که این وضع را تحمل کنند. او می‌گوید: «چندین سال است که این آلودگی ما را عذاب می‌دهد. هر دو،سه ماه یک‌بار قطع می‌شود و دوباره شروع می‌شود تا چند هفته. الان یک هفته بیشتر است که شروع شده و از همیشه شدیدتر است.»
محیط زیست: مرتب به آنها اخطار می‌دهیم
اعتراض مردم به گوش محیط زیست رسیده است. احمدرضا لاهیجان‌زاده، مدیرکل محیط زیست اصفهان که در جلسه است، همین یک جمله را می‌گوید: «بله، خبر دارم، به‌شدت پیگیر موضوع هستیم.»
فصلنامه «اخلاق محیط زیست» در سال ۹۸ در پژوهشی با عنوان «ارزیابی آثار زیست محیطی کارخانه ذوب آهن اصفهان و راهکارهای پیشگیرانه: یک مطالعه موردی» منتشر کرد که در بخش یافته‌هایش آمده بود: «مهمترین آسیب‌ها و آثار مخرب زیست محیطی کارخانه ذوب آهن اصفهان، آلودگی آب و خاک ناشی از پسماندهای فاضلاب و پساب‌های کارخانه، آلودگی هوای ناشی از دود کارخانه و آلودگی صوتی است. بیشترین آلایندگی به آلودگی هوا و کم‌ترین آلایندگی به آلودگی خاک اختصاص داشت.
همچنین میزان آلایندگی فیزیکی و بیولوژیکی کارخانه مذکور به ویژه در سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۷ نسبت به منافع حاصل از این کارخانه، از جنبه اقتصادی و اجتماعی بسیار بیشتر بوده است.» در بر همان پاشنه می‌چرخد. فاطمه محمدی، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان لنجان به «پیام ما» می‌گوید: «مسئله این است که ذوب آهن دیگر صنعتی فرسوده است اما با توجه به مشکلات محیط زیستی که داشته پیگیری قضایی کردیم و قرار شد طرحی جامع برای رفع آلودگی محیطی بدهد و درخواست کردیم با توجه به امکانات، یک برنامه زمان‌بندی بدهند. آنها برنامه‌‌ای با ۳۸ بند دادند که البته تمامش اجرا نشده است.»
مدیرعامل ذوب آهن در سال ۹۹، درست در هفته محیط زیست، برنامه‌های محیط زیستی این کارخانه را تبلیغ کرده بود. اکنون به گفته رئیس اداره محیط زیست لنجان تعدادی از وعده‌ها از برنامه عقب مانده و برای بعضی وعده‌ها هنوز فرصت هست، هرچند کارخانه ذوب آهن در توضیح این وضعیت به محیط زیست گفته است که به دلیل «کرونا» نتوانسته‌اند کارشناس از خارج بیاورند و به دلیل «تحریم» نتوانسته‌اند قطعات مورد نیاز را به‌موقع خریداری کنند.
محیط زیست در خبرهایش از پایش‌های شبانه‌روزی و سرزده می‌گوید. محمدی هم می‌گوید: «ذوب آهن یکی از صنایع آلاینده است و مثل همه صنایع پایش می‌شود. ما نظارت کامل داریم و در بازدیدها، مرتب به آنها اخطار می‌دهیم. اکنون کارخانه ذوب آهن در فهرست صنایع آلاینده قرار گرفته است.»
«ما به بیماری دچار شده‌ایم»
اهالی زرین‌شهر سه روز پیش در نامه‌ای در وبسایت کارزار خطاب به رئیس سازمان محیط زیست، وزیر بهداشت، استاندار و دادستان اصفهان نوشتند: «ما اهالی زرین‌شهر اصفهان به دلیل آلودگی شدید هوا به‌خاطر دود ناشی از سوختن کک به بیماری‌های ریوی شدید، ام‌اس، سقط جنین در بانوان باردار، بیماری‌های قلبی و سرطان شایع در شهرمان دچار شده‌ایم و تقاضای رسیدگی به این موضوع را داریم. متأسفانه بارها گوشزد کردیم ولی هیچکس دادخواه ما نیست. شب‌ها از ساعت ۸ تا صبح ذوب آهن کک را رها می‌کند و اصلا شب و روز را از ما گرفته است. لطفاً، عاجزانه، ملتمسانه رسیدگی کنید.»
رئیس اداره محیط زیست لنجان می‌گوید: «بارها در جلسات شهرستان لنجان گفته‌ام که از طرف وزارت بهداشت تحقیقی کنند که آیا این گفته مردم صحت دارد و ذوب آهن می‌تواند سلامت مردم را تحت تاثیر قرار دهد یا نه. ولی هنوز کاری انجام نشده، یا اگر شده، اطلاعاتش را در اختیار ما نگذاشته‌اند.»
آرسنیک در هوای زرین‌شهر
محیط زیست بی‌خبر است اما مطالعه‌ای با عنوان «ارزیابی ریسک میزان آلودگی به آرسنیک ناشی از آلاینده‌های هوا در منطقه زرین‌شهر» که سال ۹۶ در همایش مدیریت آلودگی هوا و صدا ارائه شده از خطر این شبه‌فلز سمی برای مردم این شهر گفته است: «هم‌اکنون آلودگی هوا یکی از مهمترین معضلات مناطق غرب اصفهان به ویژه منطقه زرین‌شهر می‌باشد که نه تنها سلامت و جان ساکنین مجاور و پایین‌دست صنایع را به خطر انداخته بلکه سلامت کارکنان کارگران و پرسنل شاغل در کلیه سطوح را نیز تهدید می‌کند. از مهمترین آلاینده‌های هوای منطقه مونوکسید کربن، دی‌اکسید گوگرد، دی‌اکسید نیتروژن، ذرات معلق و برخی فلزات سنگین همچون آرسنیک هستند که علاوه بر آلودگی هوای منطقه باعث ایجاد مشکلاتی در منابع آب مورد استفاده جهت آبیاری مزارع و همچنین آلودگی رودخانه زاینده‌رود گردیده است.»
پیام ما نوشت، نتایج این پژوهش نشان داد که تماس با آرسنیک در کوتاه مدت اثرات مخربی برای ساکنان زرین‌شهر ندارد اما درباره بیماری‌های غیرسرطانی که در درازمدت شکل می‌گیرند میزان ریسک ۶.۱۷۹ تخمین‌زده شده است. این مطالعه می‌گوید: «این میزان نشان از نرخ بالای بیماری‌های غیرسرطانی تا ۶ برابر حالت ایده‌آل (عدم حضور آلاینده‌های کارخانه در منطقه) دارد.»
آمارهای این پژوهش نرخ ابتلا به سرطان در مردم را که ممکن است در طول ۷۰ سال به عمرشان به آن مبتلا شوند ۴.۶۴ نشان می‌دهد که «یعنی در مجموع ۲۳ نفر از کل جمعیت ساکن در منطقه احتمالاً در طول عمرشان به سرطان دچار خواهند شد».
محیط زیست داده‌ها را به محققان نمی‌دهد
مردم از ابتلا به بیماری‌ها نگرانند، از خبرهایی که درباره بیماری ام‌اس و موج آسم در اصفهان می‌آید. صادق حسنوند، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوا می‌گوید: «وظیفه پایش و ارزیابی آلایندگی و انتشار آلاینده‌ها از منابع ثابت به عهده سازمان حفاظت محیط زیست است اما داده‌های این پایش‌ها قابل دسترس نیست. بررسی میزان ابتلا به بیماری، به داده‌های دقیق و متوالی نیاز دارد و سازمان حفاظت محیط زیست این داده‌ها را آزادانه در اختیار محققان و حتی وزارت بهداشت نمی‌گذارد.» او اینها را می‌گوید و تاکید می‌کند که در این شرایط با اینکه می‌توان از آلودگی صنایعی مثل ذوب آهن اصفهان و فولاد خوزستان مطمئن بود، نمی‌توان حتی گفت آلودگی‌شان از حد استاندارد بالاتر است یا نه.
«صنایع ذرات معلقی منتشر می‌کنند که شامل دی‌اکسید گوگرد و دی‌اکسید نیتروژن است. اصلاً صنعتی نداریم هیچ آلودگی را منتشر نکنند. اما کسی عملاً نمی‌تواند در این زمینه صحبت کند. فاصله این آلودگی‌ها از استاندارد برای ما روشن و دقیق نیست.» به گفته حسنوند، باید مواجهه چندین ساله ساکنان زرین‌شهر را با آلودگی بررسی کرد و به‌جواب رسید، هر چند پیداست که زندگی کردن در اطراف صنایع، خطر ابتلا به بیماری‌ها را افزایش می‌دهد.
