مهاجرت اقلیمی در ایران جدی است / افزایش آمار مهاجرت‌های فصلی و دائمی با تشدید گرما و کاهش بارش‌ها
ایران یکی از کشورهایی است که در اثر تغییر اقلیم بیشترین تأثیر را می‌گیرد، کاهش بارش و افزایش دما که از مهم‌ترین شاخص‌های تغییر اقلیم به‌حساب می‌آید، در برخی نقاط کشور منجر به مهاجرت‌های دائمی و فصلی شده است.
رخدادشهر: بر اساس گزارش‌های سازمان حفاظت محیط زیست، نواری که از استان خوزستان به سمت استان فارس می‌رود و در راه استان کهگیلویه و بویراحمد را هم شامل می‌شود و همچنین استان‌های شرق و جنوب شرقی کشور بیشترین تأثیر را از تغییر اقلیم خواهند گرفت. در این میان استان خراسان رضوی کمترین آسیب را خواهد دید.
محققان از اثرات تغییرات اقلیم بر مهاجرت با عنوان پناهندگان اقلیم نام برده‌اند. به‌گفته سیده الهام عزیزی، رئیس گروه تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست هنوز تحقیق علمی که نشان دهد چه تعداد از ساکنان فلات ایران به‌دلیل تغییرات اقلیمی دست به مهاجرت دائمی یا فصلی زده باشند در کشور انجام نشده است.
او می‌گوید: امروزه دیگر تغییر اقلیم، احتمالی دور از ذهن نیست. بلکه واقعیتی جاری است. به‌نحوی که خسارت‌های ناشی از سیل‌ها و توفان‌ها در این سال‌ها به‌ویژه در شهرهایی که جمعیت و سرمایه‌های زیادی در آنها انباشته شده است تکرار شده‌اند.
به‌گفته او، مراکز شهری باید با ابزارهای مناسبی برای روبه‌رو شدن با اثرات تغییر اقلیمی آماده شوند. ایران به دلیل قرار گرفتن در شرایط خاص جغرافیایی و اقلیمی همواره کشوری پیشتاز در عرصه سکونت انسان و ایجاد سکونتگاه‌های انسانی بوده است و دارای تجارب ویژه‌ای در زمینه تاب‌آوری نیز هست. درحقیقت در الگوی بومی و سازگار با شرایط ویژه اقلیمی ایران ۴ شاخص مهم مدیریت انرژی، کاربری زمین و حمل‌ونقل و آب که اثرگذارترین عوامل در تاب‌آوری شهری هستند در استقرار و مکان‌یابی، طراحی عناصر شهری و معماری ساختمان‌ها و اجزا مدنظر بوده‌اند و شهرها عملکردی اکولوژیک و کاملاً تاب‌آور داشته‌اند و با توجه به فرهنگ، معیشت و فناوری تاکنون جوابگوی نیازهای اساسی مردم بوده و از نظم ارگانیک برخوردار بوده‌اند.
رئیس گروه تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست معتقد است که در عصر حاضر با تقلید ناآگاهانه از الگوی توسعه غیربومی، بی‌توجهی به ویژگی‌های طبیعی، توسعه بی‌رویه و خارج از ظرفیت اکولوژیک و ضایع‌سازی منابع طبیعی و محیط‌زیست، تغییر اقلیم و اثرات آن، سکونتگاه‌های انسانی (به‌ویژه شهرها) کارکردهای حیاتی خود را از دست داده‌اند.
این کارشناس محیط زیست می‌گوید: ضروری است با تکیه بر دانش بومی، بهره گرفتن از پیشرفت‌های علمی و فناوری‌های سازگار با شرایط اقلیمی و جغرافیایی ایران خط‌مشی‌های توسعه‌ای متناسب با شرایط خاص ایران در بخش‌های مختلف تدوین شود.
عزیزی می‌گوید: در اثر گرمایش جهانی افزایش پدیده‌هایی نظیر توفان، سیل، تگرگ، خشکسالی، موج‌های گرمایی و سرماهای نابهنگام مورد انتظار است. این پدیده‌ها آوارگی، بی‌خانمانی، مهاجرت‌های کلان، بی‌تابعیتی، بیکاری، فقر و ناامنی را به‌دنبال خواهد داشت. این فرایندها زندگی معیشتی را از بین می‌برند و انگیزه‌های خارج شدن از یک مکان خاص را تغییر می‌دهند. تغییر اقلیم همه بخش‌های اقتصادی را تا اندازه‌ای تحت‌تأثیر قرار می‌دهد؛ اما بخش کشاورزی شاید حساس‌ترین و آسیب‌پذیرترین بخش باشد. چرا که محصولات کشاورزی وابستگی زیادی به عوامل اقلیمی دارند و معیشت بسیاری از نواحی به این فعالیت وابسته است.
تغییرات آب وهوا به شیوه‌های مختلف همچون از دست دادن زمین‌های کشاورزی و کمبود آب روی معیشت مردم اثر گذاشته و با ایجاد مناقشات و درگیری، امنیت مناطقی از جهان را نیز برهم زده است. این پدیده می‌تواند منجر به افزایش مهاجرت و افزایش خطر درگیری شود.
تغییر الگوی دمایی، کاهش منابع آبی، افزایش سطح دریاها، تخریب نواحی ساحلی، از بین رفتن محصولات کشاورزی و غذایی، تخریب جنگل، تناوب و تشدید خشکسالی و تهدید سلامت انسان‌ها از اثرات زیان‌آور مستقیم تغییرات آب و هوا هستند. اثرات تغییرات اقلیم بر سلامت انسان و محیط پیرامون آن در نقاط مختلف جهان به چالش اساسی یعنی نوع پاسخ انسان به این تغییرات تبدیل شده است. طبعاً ایران نیز از این تأثیرگذاری مستثنی نیست، اثر تغییرات اقلیمی در دهه‌های اخیر در ایران مرکزی با داشتن آب‌وهوای خشک و نیمه خشک بیش از پیش آشکار است.
در چند دهه اخیر با افزایش گازهای گلخانه‌ای، تشدید روند گرمایش کره زمین و تغییرات اقلیمی، بخش‌هایی از کره زمین به‌خصوص منطقه خاورمیانه تحت‌تأثیر خشکسالی‌های پیاپی، افزایش تقاضا برای آب و برداشت‌های بی‌رویه، با بحران آب مواجه شده است.
رئیس گروه تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌گوید: با توجه به روندهای موجود پیش‌بینی می‌شود تا سال۲۰۲۵، نیاز آبی جهان در بخش کشاورزی ۱.۳، صنعت ۱.۵ و شرب ۱.۸برابر شود که این روند، کشورهای خاورمیانه و آسیای مرکزی را در زمره بحرانی‌ترین مناطق جهان قرار خواهد داد. کشور ما نیز از این بحران مستثنی نبوده و در ۵ دهه اخیر افزایش میانگین دما، کاهش متوسط بارندگی، کاهش منابع آب تجدیدپذیر کشور و بهره‌برداری‌های بی‌رویه از منابع آب منجر به پیدایش و تشدید بحران آب در کشور شده است.
همشهری نوشت، مهاجرت اقلیمی و وقوع پی‌درپی خشکسالی هواشناختی در برخی مناطق کشور به‌ویژه درمناطق شرق و جنوب شرق ایران که ناشی از افزایش دما و کمبود بارش است، باعث شده که خشکسالی هیدرولوژیک و در مراحل بعدی خشکسالی کشاورزی و در نهایت تغیرات اجتماعی رخ دهد. حوضه آبریز مرکزی ایران طی یک دهه گذشته با تغییرات اقلیمی فزاینده‌ای مواجه شده است.
از جمله این تغییرات می‌توان به کاهش میزان بارش‌های جوی، کاهش منابع آب جاری، کاهش و عمیق‌تر شدن آبخوان‌ها و افزایش دما اشاره کرد. این امر می‌تواند در مهاجرت اقلیمی تأثیرگذار باشد. با تمام این تفاصیل، هیچ تخمین قابل اعتمادی از تعداد افرادی که در نتیجه عوامل محیطی هم‌اکنون یا در آینده در حال حرکت و مهاجرت هستند، وجود ندارد. اما واقعیت از این قرار است که جهان پیش رو با مهاجران اقلیمی و اثرات تغییر اقلیم مواجه است.
