تجاوز ۸۰ درصدی به حریم رودهای تهران / احتمال رانش زمین در ۱۰۰ نقطه از مسیل‌ها وجود دارد
مسئول ابنیه معاونت فنی و عمرانی شهرداری منطقه یک می‌گوید: از سال ۹۴-۹۵ بحث احیای رودخانه‌ها مطرح و تأکید شد که تهران رودخانه‌های خود را از دست داده و همه آنها تبدیل به کانال شده و تنها بخش‌هایی از رودها در مناطق ۲، ۱ و ۵ باقی مانده‌اند که باید احیا شوند که امکان احداث کف و دیواره بتنی را نداریم و این شکستگی‌ها و خالی شدن زیر مسیل‌ها خطرناک است.
رخدادشهر: شمال تهران در محدوده منطقه یک از ۱۳ رشته رود دره به طول بیش از ۲۹ کیلومتر با ۱۵حوضچه رسوبگیر اصلی با ظرفیتی بالغ بر ۵۰۰ هزار متر مکعب تشکیل شده است که یکی از بزرگترین منابع طبیعی شهر تهران محسوب می‌شود. این رودها از رشته کوه‌های البرز سرچشمه می‌گیرند و تهران را سیراب می‌کنند؛ رودهایی که هم کریدور تنفسی پایتخت هستند و هم جان به زمین‌های خسته این شهر بزرگ می‌دهند.
اما سالهاست که زخم‌هایی عمیق بر تن پر پیچ و تاب این شریان‌های حیاتی شهر نشسته و چیزی از آن باقی نمانده است. منطقه یک که زمانی ییلاق شهر تهران بود و به چشمه‌ها، قنوات و رودها شهرت داشت حالا باید رودخانه‌های خود را از لابه‌لای ساختمان‌ها و برج‌ها و بزرگراه‌ها بیابد.
ریختن فاضلاب در قنات‌های شهر
سعید سلطان مرادی، مسئول مسیل‌ها و قنوات معاونت خدمات شهری و محیط زیست شهرداری منطقه یک در این باره می‌گوید: یکی از مشکلات اصلی در لایروبی‌ها نبود دسترسی آسان و نبود رمپ اصولی به داخل برخی مسیل‌ها است به طور مثال در مسیل امام علی (ع) لودرهای کوچک با جرثقیل وارد مسیل و اقدام به برداشتن سنگ دال‌ها جهت رسوب برداری می‌کنند و یا در رود دره مقصودبیک که در مسیر آب درخت سبز شده و امکان اعزام ماشین آلات و حتی نیروهای لایروبی نیست. اما با وجود این مشکلات از دی ماه سال گذشته ۲ هزار و ۱۰۰ کامیون رسوبات از مسیل‌ها و حوضچه‌های این منطقه تخلیه شده است و همچنین در مسیل دارآباد که فاقد دسترسی است، کارگران به سختی وارد مسیل شدند و بعد از دو ماه آن را پاکسازی کرده‌اند.
احتمال رانش زمین در بیش از ۱۰۰ نقطه از مسیل‌ها
سلطان مرادی با بیان اینکه مشکل اصلی در لایروبی، فرسودگی بدنه و کف مسیل‌ها و شبکه اصلی جمع آوری آب‌های سطحی است، می‌گوید: این تاسیسات شهری فرسوده شده مثلا کف شستگی داریم و یا در بیش از ۱۰۰ نقطه مشکلات عمرانی موجود و زیر دیواره‌ها خالی و احتمال رانش زمین در برخی نقاط وجود دارد. همچنین مشکل دسترسی‌ها را هم داریم به طوری که برخی مکان‌ها کارگر باید با استفاده از طناب و به صورت سنتی وارد مسیل‌ها شود و امکان حضور لودر کوچک نیز وجود ندارد در برخی نقاط نیز علت محدودیت وجود ساختمان‌ها و دیواره‌های شهری درحریم مسیل‌ها هست.
سلطان مرادی خواستار همکاری بیشتر معاونت فنی و عمرانی منطقه برای بازسازی مسیل‌ها است و می‌گوید: برخی قسمت‌ها فاقد معارض ملکی بوده و امکان اجرای عملیات عمرانی وجود دارد.
مهرسازها، مسئول ابنیه معاونت فنی و عمرانی شهرداری منطقه یک نیز به محدودیت‌های کار فنی اشاره کرد و گفت: مکاتبات برای مرمت سازه‌ها همه باید به سازمان مشاور برود و مطالعات ژئوتکنیک، هیدرولیکی دبی آب، بحث سازه، طراحی، بازنگری و فازهای اجرایی انجام و بعد خروجی به منطقه اعلام می‌شود تا فرایند مناقصه و پیمانکار شروع شود که در این بین تغییرات مدیریتی خود باعث کاهش سرعت کار می‌شود.
امکان ریزش دیواره‌ها در بوستان نهج البلاغه
او به احداث بوستان بزرگ نهج البلاغه اشاره می‌کند و می‌گوید: مشکلاتی که اکنون در این بوستان به وجود آمده و امکان ریزش دیواره‌ها هست به دلیل همان کار سرعتی و عجولانه بدون مطالعات لازم است.
این مهندس عمران اجرای طرح احیای رودخانه‌ها را از دیگر مشکلات ساماندهی رود دره‌ها می‌داند و می‌گوید: از سال ۹۴-۹۵ بحث احیای رودخانه‌ها مطرح و در آن به این نکته تأکید شد که تهران رودخانه‌های خود را از دست داده و همه آنها تبدیل به کانال شده و تنها بخش‌هایی از رودها در مناطق ۲، ۱و ۵ شامل کن، فرحزاد و... باقی مانده‌اند که مباید احیا شوند و به حالت طبیعی خود بازگردند. بدین ترتیب امکان احداث کف و دیواره بتنی را نداریم و این شکستگی‌ها و خالی شدن زیر مسیل‌ها خطرناک است.
او ساماندهی رودخانه‌ها را منوط به رفع تصرفات و تجاوزات به حریم رودخانه‌ها می‌داند و می‌گوید: تقریبا بالای ۸۰ درصد به حریم رودها تجاوز شده است. در دارآباد دیوار کاهگلی در کنار رودخانه ساخته شده، در درکه که برای بازدید از داخل مسیل باید وارد رستوران‌ها شوی چایی بخوری تا بتوانی رصدی داشته باشی و رفع این تصرفات به دلیل گرانی ملک در منطقه، امکان پذیر نیست.
این کارشناس عمران راه حل دیگر را اخطار به همه مالکان همجوار رودها می‌داند و می‌گوید: ناحیه ۵ منطقه یک طی اقدامی کمیته رفع خطر تشکیل داد و از همه متصرفان خواست ایمن‌سازی یا تخریب کنند و این امر اگر چه از طرف متصرفان اجرا نشد ولی مستند قانونی برای شهرداری شد و مسئولیت هر حادثه‌ای بر عهده متصرفان است.
سلطان مرادی نیز ریختن خاک و نخاله در حریم رودها را مشکل دیگری می‌داند و اظهار داشت: نواحی باید با اداره حریم همکاری و از تخلیه خاک و نخاله‌ها در حاشیه مسیل ها جلوگیری کنند. مهرسازها نیز وزارت نیرو را متولی اصلی حفظ منابع آبی شهر می‌داند که در عمل کاری انجام نمی‌دهد.
او به طرح تفصیلی نیز ایراد می‌گیرد و می گوید: در برخی مسیل‌ها مانند گلابدره یک سمت مسیل مجوز ساخت دارد ولی سمت دیگر فاقد این مجوز است.
مسیل کوهسار و حوضچه‌های آن در محدوده منطقه یک نیستند
در بین رود دره‌های شمال تهران از زمانی که محله درکه به منطقه یک واگذار شد عملیات لایروبی رود دره کوهسار توسط نیروهای این منطقه انجام می‌شد این رود دره که از ارتفاعات شمال تهران سر چشمه می‌گیرد در پایین دست معدن سنگ سبز کوهسار قرار دارد و به رودخانه درکه می‌ریزد.
اهالی این محله یکی از دغدغه هایشان در سامانه ۱۳۷ شهرداری پاکسازی این مسیل است اما سلطان مرادی در این خصوص می‌گوید: مسئولیت کوهسار را مسئولان وقت تحویل گرفته‌اند در حالی‌که حوضچه‌های رسوبگیر و مسیل پایین دست کوهسار طبق نقشه‌های فعلی طرح تفصیلی و مرز بندی مناطق، تا تقاطع ورزشگاه محله کوهسار در محدوده ناحیه ۹ منطقه دو است و از ورزشگاه به سمت پایین فقط در محدوده منطقه یک قرار دارد و باید اداره کل خدمات شهری شهرداری تهران این موضوع را پی‌گیری و امسال لایروبی این مسیل در آنالیز منطقه یک قرار داده نشود و از سال آتی کوهسار و حوضچه‌های آن را تحویل نخواهیم گرفت.
نبود هماهنگی بین خدمات شهری و شهرسازی برای صدور جواز ساخت در حریم قنوات
جدا از بحث رود دره‌ها یکی دیگر از موهبت‌های الهی در منطقه یک وجود ۴۸۶ قنات است که ۱۷۲ رشته از آن شاخه اصلی و فعال است و قنات‌هایی چون تکیه نیاوران، باغ سفارت ایتالیا هنوز دارای ماهی‌های قرمز هستند حالا این قنات‌ها در مسیر خود با فاضلاب خانه‌ها و ریزش‌هایی که اتفاق افتاده دچار بهم ریختگی و نابسامانی شده است و این رگ‌های زندگی توان اصلی خود را از دست داده اند.
سلطان مرادی در این باره می‌گوید: نقشه قنوات تکمیل و تحویل خدمات شهری منطقه شده و حتی برخی نقشه‌های قدیمی مربوط به دهه ۵۰ که دستی است، را به روز رسانی کردیم که متاسفانه برخی از مراجعان به منطقه پیگیر دریافت این نقشه‌ها هستند و هدف آنها زدن فاضلاب و اتصال آن به قنوات است برای همین نقشه‌ها به افراد داده نمی‌شود.
همشهری آنلاین نوشت، او می‌گوید: آنچه در مورد قنوات در حوزه مسیل‌ها مهم است جلوگیری از ریزش فاضلاب و تخریب است و وقتی آب به مظهر و سطح زمین می‌رسد کار آن بر عهده اداره فضای سبز منطقه خواهد بود و کیفیت آب قنوات منطقه که توسط سازمان بوستان‌ها رصد می‌شود از وضعیت مناسبی برخوردار است ولی بیشتر برای آبیاری فضای سبز استفاده می‌شوند. یکی از مشکلات قنوات منطقه نبود هماهنگی کار بین شهرسازی و خدمات شهری است به طوری که نگهداری از مسیر قنوات دست خدمات شهری است و جواز را شهرسازی بدون استعلام از خدمات شهری صادر می‌کند.
طرح تفصیلی قنوات نوشته شود
مهرسازها می‌گوید: در طرح تفصیلی مسیر قنات‌ها مشخص نیست و جواز ساخت صادر می‌شود و ممکن است با قنات برخورد شود در حالی‌که استعلام قنوات باید در مرحله صدور جواز قرار گیرد ولی شهرسازی فقط با نامه استعلام می‌کند و در سامانه وارد نمی‌شود.
سلطان مرادی پیشنهاد طرح تفصیلی قنوات را می‌دهد و می‌گوید: برای نجات قنات‌ها طرح پیشنهادی داده‌ام که یک لایه از قنوات در طرح تفصیلی قرار بگیرد و مالک ملزم به استعلام شود و اگر بلامانع بود جواز دریافت کند تا قنوات حفظ و حریم آنها رعایت شود.
