وزیر جهاد کشاورزی از لزوم دستیابی به «خودکفایی گندم» سخن گفت
خودکفایی با کدام آب؟
وزیر جهاد کشاورزی می‌گوید توصیه رئیس جمهوری در جریان بازدید از این وزارتخانه، تامین پایدار غذای با کیفیت، سالم و ارزان با منشاء داخلی بوده است. حال آن‌که یک نماینده مجلس همزمان با این سخنان وزیر جهاد کشاورزی، نسبت‌به آن‌چه «فاجعه در مدیریت منابع آب» خوانده، گلایه کرده و خواستار اصلاح الگوی کشت شده است. این در حالی است که به‌باور دبیر اندیشکده آب ایران، امنیت غذایی لزوماً با خودکفایی در یک محصول محقق نمی‌شود و حتی ممکن است این نوع خودکفایی تک‌محصولی نافی تامین امنیت غذایی باشد.
رخدادشهر: «نگاه ما پایداری خودکفایی در گندم و نان است»؛ این را نیمروز گذشته وزیر جهاد کشاورزی در حاشیه برگزاری نشست هفتگی هیات دولت در گفت‌وگو با خبرنگاران مطرح کرده و بر این اساس گفته است: «در سال‌های گذشته خودکفایی گندم داشتیم، اما این حرکت سینوسی بود و ما به دنبال پایداری این امر هستیم.» اشاره جواد ساداتی‌نژاد به «خودکفایی پایدار گندم» اگرچه در نگاه نخست ممکن است این برداشت را در مخاطب و ناظر بیرونی ایجاد کند که وزارت جهاد کشاورزی سرانجام از نگاه صرف به خودکفایی دست کشیده و احیاناً با جایگزینی نگاه مبتنی بر «امنیت غذایی»، رویکردی پایدار، جامع‌نگر و بلندمدت را در سیاست‌گذاری‌های حوزه تامین نیازهای غذایی کشور دنبال می‌کند اما واقعیت آن است که تاکید وزیر جهاد کشاورزی بر «پایدار» بودن خودکفایی گندم، چنان‌که در بالا نیز اشاره شد، خارج کردن وضعیت خودکفایی گندم از «حرکت سینوسی» و ایجاد ثبات در مسیر این خودکفایی است.
ساداتی‌نژاد اگرچه گفته «محوری‌ترین مسئله‌ای که رییس‌جمهوری در جریان بازدید از وزارت جهاد کشاورزی مطرح کرد، تأمین پایدار غذای با کیفیت، سالم و ارزان با منشاء داخلی بود که بحث تنظیم بازار، سلامت غذا، افزایش بهره‌وری، کاهش دلالی و حمایت از تولید داخل در آن لحاظ شده باشد»، اما در عین حال اضافه کرد: «از ابتدای دولت حمایت از تولید داخل در حوزه کشاورزی با کشاورزی قراردادی شروع شده و با افزایش قیمت خرید تضمینی و کاهش قیمت کود، عملاً افزایش تغذیه خاک را باعث شده و امسال ما از مرز ٧ میلیون تن تولید گذشتیم و شرایط مطلوبی در تولید گندم داریم.» وزیر جهاد کشاورزی همچنین گفته است: «در نتیجه این رخدادها در خصوص گندم و کود گرفته شده، ما در سال زراعی آینده همین مسیر را پیش خواهیم رفت و نگاه ما پایداری خودکفایی در گندم و نان است. ما در سال‌های گذشته خودکفایی داشتیم اما این حرکت سینوسی بود و اکنون به‌دنبال پایداری این امر هستیم.»
انوش نوری اسفندیاری: قرار نیست صرفاً برای یک بازه زمانی محدود و کوتاه‌مدت امنیت غذایی را تامین کنیم. بلکه باید برای سال‌های متمادی و طولانی‌مدت برنامه‌ریزی کنیم و بنابراین به ثبات و دوام در برنامه‌ریزی‌های کشور و همچنین نگاهی بلندمدت و جامع‌نگر نیاز داریم، نه این‌که صرفاً برای یکی، دو سال برنامه‌ریزی کنیم یا احیاناً برنامه‌هایمان را ٥ سال یک‌بار تجدید کنیم و هر بار با نگاهی متفاوت با این مسئله مواجه شویم
اما همزمان با این اظهارات وزیر جهاد کشاورزی، یک نماینده مجلس از زاویه دیدی متفاوت به این موضوع اشاره کرده است. صدیف بدری در جریان نشست علنی دیروز مجلس گفت: وزارت کشاورزی در اصلاح الگوی کشت غفلت کرده است. این نماینده مجلس که «تامین امنیت غذایی کشور و توسعه بخش کشاورزی با تکیه بر توان و ظرفیت داخلی» را در گروی «مدیریت بهینه منابع ارزشمند آبی و خاکی کشور» می‌داند، گفته است: «متاسفانه اصلاح الگوی کشت و مصرف آب بر پایه الگوهای آب‌رسانی به‌روز در وزارت کشاورزی مورد غفلت قرار گرفته است.» نماینده اردبیل که از آن‌چه «فاجعه در مدیریت منابع آب» خواند، گلایه کرده است. او با طرح این پرسش از وزیر جهاد کشاورزی که چطور این وضعیت آشفته را توجیه می‌کند، گفت: «متاسفانه در بحث اصلاح الگوی کشت، همکاران شما در وزارت جهاد کشاورزی فقط به توصیه کفایت می‌کنند و اثربخشی چندانی در این حوزه ندارند.» بدری تصریح کرد: «این روند زیان‌بار را متوقف کنید.»
اما در حالی که بحث خودکفایی و امنیت غذایی همواره به‌عنوان موضوعاتی مهم در سیاست‌گذاری‌های کشور مورد توجه دست‌اندرکاران و مسئولان کشور بوده و در عین حال شاهد اختلاف‌نظر کارشناسی جدی در این حوزه بوده و هستیم، دبیر اندیشکده آب ایران به «پیام ما» می‌گوید: «هدفی که سیاست‌گذاران و مسئولان اجرایی این سیاست‌ها از خودکفایی دنبال می‌کنند، وقتی به‌طور پایدار محقق خواهد شد که بیش از تمرکز بر صرف خودکفایی، از زاویه دیگری با موضوع مواجه شده و مشخصاً دستیابی به امنیت غذایی را مدنظر قرار دهیم.» انوش نوری اسفندیاری می‌افزاید: «نکته مهم این است که به‌جز بهبود وضعیت تولید داخلی یا حتی توسعه واردات محصولات غذایی، باید اصول و مسائل دیگری را نیز مدنظر قرار دهیم و با نوعی نگاه همه‌جانبه، گسترده و عمیق، مسائل گوناگونی را هدف‌گذاری کرده و در راستای تحقق این اهداف گام برداریم.»
از نظر نوری اسفندیاری بحث امنیت غذایی در کشور ما چندان روشن نیست: «این بحث به عبارتی شامل توانایی برای دستیابی به حداقل غذا برای هر خانوار ایرانی است و در این راستا مباحث و عواملی همچون قدرت خرید و دسترسی به غذا نیز مدنظر است. در واقع این بحث کامل‌تر از صرف خودکفایی است. روی این موضوع باید بیش از این روی آن کار کنیم؛ این‌که اولاً تولید داخل تا چه میزان ضرورت دارد و ثانیاً باید مشخص کنیم که می‌خواهیم تولید داخلی را با چه قیمت و با پرداخت چه هزینه‌هایی محقق کنیم. آن هم در شرایطی که ما با شرایطی روبروییم که امنیت آبی‌مان در خطر است.» او گفت: «در واقع ما در شرایطی از خودکفایی صحبت می‌کنیم که همزمان با خطرات جدی‌تری روبروییم که از جمله ناشی از برداشت بیش از حد از منابع آب زیرزمینی است و طبیعتاً نمی‌توانیم هر دو را باهم و به‌طور توامان محقق کنیم.»
پیام ما نوشت، دبیر اندیشکده تدبیر آب ایران بر این نظر است که «اهداف امنیت غذایی به جهات گوناگون اهدافی منطقی‌تر و در عین حال انسانی‌تر از اهدافی است که در صورت تحقق خودکفایی حاصل می‌شود.» نوری اسفندیاری درباره الزامات تحقق این اهداف می‌گوید: «شاید بتوان گفت مهمترین مسئله در دستیابی به امنیت غذایی، تدوین برنامه‌ای جامع برای توسعه و رفاه اجتماعی است.» به گفته این پژوهشگر آب و کشاورزی اگر در حوزه‌ه‌ای خودکفا باشیم اما مشکلات دیگری داشته باشیم و به‌عنوان مثال نتوانیم حداقل گوشت و مواد غذایی گوناگون را برای هر خانواده ایرانی تامین کنیم، طبیعتاً امنیت غذایی به‌طور کامل محقق نخواهد بود و ناقص می‌ماند. او تاکید می‌کند: «خودکفایی در یک محصول حتی ممکن است نافی تحقق امنیت غذایی باشد. خودکفایی در یک محصول به‌معنای امنیت غذایی نیست. امنیت غذایی هدفی جامع‌تر است و امکان برنامه‌ریزی به‌نحوی منطقی‌تر را برای تامین حداقل مواد غذایی هر خانوار ایرانی محقق خواهد کرد.»
اما شاید پرسشی اساسی که در این میان محل‌تامل است، این باشد که اساساً باید چه اهدافی مدنظر قرار داد تا مسیر را برای دستیابی به امنیت غذایی هموار کنیم. پرسشی که نوری اسفندیاری در پاسخ به آن می‌گوید: «طبیعتاً برای دستیابی به امنیت غذایی باید قدرت خرید و تنوع محصولات را نیز مورد توجه قرار دهیم. نکته مهم دیگر این است که باید امکان پایدار بودن امنیت غذایی را نیز مورد توجه قرار دهیم. چرا که قرار نیست صرفاً برای یک بازه زمانی محدود و کوتاه‌مدت امنیت غذایی را تامین کنیم؛ بلکه باید برای سال‌های متمادی و طولانی‌مدت برنامه‌ریزی کنیم و بنابراین به ثبات و دوام در برنامه‌ریزی‌های کشور و همچنین نگاهی بلندمدت و جامع‌نگر نیاز داریم، نه این‌که صرفاً برای یکی، دو سال برنامه‌ریزی کنیم یا احیاناً برنامه‌هایمان را ٥ سال یک‌بار تجدید کنیم و هر بار با نگاهی متفاوت با این مسئله مواجه شویم».
انتهای پیام/
