تصمیم مدیران دولتی در استانداری سمنان برای حذف محدودیت سرعت در جاده عباس‌آباد که محل تردد یوزپلنگ‌ها است
حذف ترمز در جاده یوزها
«مسئولیت تصادف یوز را نمی‌پذیرم، ان‌شاءلله تصادفی نخواهیم داشت.» این گفته «موسی بزرگی»، رئیس‌پلیس راهور استان سمنان و از موافقان برداشته شدن محدودیت سرعت در محور عباس‌آباد شاهرود است؛ همان جاده‌ای که تاکنون ۹ یوز بر اثر تصادف در آن کشته شده‌اند. در جلسه‌ای که چهارشنبه ۲۲ اسفند ۱۴۰۳ در استانداری سمنان با موضوع ستاد اجرایی خدمات سفر نوروز برگزار شده بود، بحثی درباره برداشته شدن محدودیت سرعت در این جاده پیش آمد. موسی بزرگی درباره گله و شکایت‌های مردم درباره محدودیت سرعت سخن گفت و گروه دیگری از مدیران نیز اعلام کردند موافق برداشته شدن محدودیت سرعت هستند.
رخدادشهر: همان زمان که استاندار و مدیران دولتی درباره افزایش سرعت در محور عباس‌آباد به‌عنوان یکی از حادثه‌خیزترین محورهای استان صحبت می‌کردند، مجموعه دولت در حال رایزنی برای اطلاع‌رسانی بیشتر به مردم درباره پویش «نه به تصادف» و ترغیب آنها به کاهش سرعت بود. وزارت بهداشت در هفته‌های اخیر آماری را در اختیار رسانه‌ها قرار داد که براساس آن، سرعت غیرمجاز در کنار عدم رعایت فاصله ایمنی، رانندگی خطرناک و سبقت غیرمجاز دلیل ۵۰ درصد از علل تصادف در ایران هستند.
«استراحت کافی و پرهیز از عجله از جمله مهمترین توصیه‌های ما به رانندگان وسایل نقلیه در محورهای مواصلاتی استان سمنان است.» موسی بزرگی اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳در گفت‌وگو با «مهر» این جمله را بیان کرده بود. او ۱۰ ماه بعد در گفت‌وگو با «پیام‌ما» دلیل موافقتش با افزایش سرعت را نارضایتی مردم دانست. «حرف ما این است که محدودیت سرعت در روز از بین برود و تنها در شب اعمال شود.» در گرگ‌ومیش صبح و یا حوالی غروب، شرایط محدودیت سرعت به چه ترتیب خواهد بود؟ بزرگی معتقد است مردم کاملاً آگاه هستند که روز و شب چه زمانی است، ضمن اینکه محدودیت سرعت روزانه رضایت بیشتری را به‌همراه دارد. از او پرسیدم اگر تلفاتی برای حیات‌وحش و از جمله یوز پیش آمد چه؟ «مسئولیت تصادف یوز را نمی‌پذیرم، ان‌شاءلله تصادفی نخواهیم داشت.»
جدی نگیرید
«بهمن اخلاقی»، سرپرست اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان سمنان، از اینکه محتوای این جلسه اینقدر توسط فعالان محیط‌زیست و رسانه‌ها مورد توجه قرار گرفته، متعجب است. «نمی‌دانم چرا کسی حرف‌های آن جلسه را جدی گرفته است. چند نفر صحبت کردند، نظری هم داده شد که درنهایت مورد تأیید قرار نگرفت و مصوبه‌ای نداشتیم.»
به‌گفته اخلاقی، محدودیت سرعت در هر محور مواصلاتی مطلوب است، به‌ویژه در محور عباس‌آباد که جزو مناطق پرخطر در استان سمنان محسوب می‌شود.
ایمن‌سازی بعد افزایش سرعت
«سعید یوسف‌پور»، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان، کنترل حداکثر سرعت ۹۰ کیلومتری را یکی از دستاوردهای مهم برای کاهش تصادفات می‌داند. «در این محدوده، روشنایی کم است و فنس‌کشی هم تنها در بخش‌هایی از مسیر انجام شده و کل محور را پوشش نمی‌دهد، در این شرایط مؤثرترین روش برای کاهش تلفات کنترل سرعت ماشین‌ها است. اگر وزارت راه به تعهدات خود عمل می‌کرد یا پل‌های زیرگذر و روگذر استاندارد داشتیم و در کنار آن فنس‌کشی، دیواره یا خاکریزها مانع عبور یوزپلنگ می‌شد، حساسیتی نسبت به محدودیت سرعت نبود. در غیاب این مسیرها و کریدورهای امن کنترل سرعت ضروری است.»
چرا فنس‌کشی انجام نشده و برای سال جدید چه برنامه‌ای دارید؟ مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان این مقوله را مرتبط به ابلاغ اعتبار لازم می‌داند. «۲۰ میلیارد تومان برای فنس‌کشی در نظر گرفته شده که به‌محض ابلاغ اعتبار اقدامات قانونی را انجام خواهیم داد.»
راه چندماهه را سال‌ها پیمودن
مرداد ۱۴۰۲ اجرای محدودیت سرعت در جاده یوز اجرا شد. به‌گفته «حامد ابوالقاسمی»، کارشناس حیات‌وحش، بنا به تجربه گذشته در مورد اعمال محدودیت سرعت، تصمیم‌گیری دراین‌باره در اختیار کمیسیون ملی ایمنی راه‌ها بوده است، نه در شورای استانی. «این کمیسیون که در وزارت راه تشکیل می‌شود، صلاحیت تصمیم‌گیری مجدد دراین‌باره را خواهد داشت که پلیس راهور نیز یکی از اعضای این کمیسیون است.»
در هفته‌های اخیر وزارت بهداشت و ارشاد پویش «نه به تصادف» را راه انداخته‌اند. از نظر این کارشناس حیات‌وحش، آنچه در جلسه چهارشنبه مطرح شده در تناقض با همین پویش است. «عجیب است که مدیران دولتی در استان سمنان پیشنهادی خلاف نظر پویشی می‌دهند که وزارت راه مطرح کرده، پویشی که هدف آن کنترل سرعت و سفر ایمن است. این درحالی‌است که به گواه آمار، همین کاهش سرعت در محور عباس‌آباد باعث کاهش تصادفات نیز شده است.»
ابوالقاسمی به تجربه سایر کشورها درباره جاده‌هایی که در زیستگاه‌های حیات‌وحش و مناطق تحت‌حفاظت قرار دارند، اشاره می‌کند. «در سایر کشورها زمانی که راه‌ها از کنار یا میانه مناطق حفاظت‌شده، پارک‌های ملی و یا زیستگاه‌های حساس حیات‌وحش عبور می‌کنند، محدودیت سرعت لحاظ می‌شود. کنترل سرعت در این مناطق دو دلیل دارد؛ جلوگیری از خطر تصادف برای حیات‌وحش و طبیعتاً انسان و دوم فراهم کردن امکان لذت بردن از طبیعت و مشاهده حیات‌وحش برای مسافران و گردشگران. به‌علاوه، در سایر کشورها از کسانی که در این جاده‌ها تردد می‌کنند، عوارض دریافت می‌شود. در ایران رویه عکس است، به این معنا که با وجود پتانسیل بالای این جاده که از زیستگاه جمعیت یوزپلنگ آسیایی عبور می‌کند، نه‌تنها عوارضی دریافت نمی‌شود بلکه مدیران استانی پیش از انجام تعهدات درباره ایمن‌سازی جاده برای حیات‌وحش، در جلسه‌ای از برداشته شدن محدودیت سرعت استقبال می‌کنند.»
بحث ایمن‌سازی جاده یوز از سال ۱۳۹۴ مطرح شد. از آن زمان تا کنون اما تنها بخش‌های ناچیزی از جاده فنس‌کشی انجام شده است. «این جاده از زیستگاه مهمترین گونه حیات‌وحش کشور عبور می‌کند، اما حتی اقدامات حداقلی هم برای ایمن‌سازی آن انجام نشده، درحالی‌که طی سال‌های مختلف بودجه‌های متعددی برای این موضوع تخصیص یافته است. در دوره‌هایی حتی فنس‌کشی نقاط داغ تصادف یوز در محور عباس‌آباد تا مرحله تعیین پیمانکار پیش رفته، اما همچنان اجرایی نشده است. این ترک فعل از سوی وزارت راه یا هر ارگان دیگر، در ابتدا باید برطرف شود؛ یعنی ابتدا ایمن‌سازی جاده براساس مطالعات تخصصی موجود انجام شود، سپس درصورت تأمین شرایط لازم، چه کمیسیون ایمنی راه‌ها و چه هر شورای استانی یا ملی، درباره بازگرداندن سرعت به حد معمول تصمیم‌گیری کنند.»
پلیس راهور و سرهنگ موسی بزرگی از شکایت مردم برای محدودیت سرعت صحبت می‌کنند. بااین‌حال، از نظر ابوالقاسمی نمی‌توان به صرف نارضایتی تصمیم اشتباه گرفت. «اینکه صرفاً برای کاهش کوتاه‌مدت شکایات مردمی تصمیمی گرفته شود که خسارت آن به نسل‌های آینده بخورد، تبعات جبران‌ناپذیری برای کشور دارد. مدیران باید در راستای صلاح مردم تصمیم‌گیری کنند. اگر نه، درباره موارد دیگری هم که مردم بابت آنها جریمه می‌شوند، نارضایتی وجود دارد که اتفاقاً در مواردی این اعتراض کاملاً بجاست و باید بررسی شود.»
این کارشناس حیات‌وحش بار دیگر تأکید می‌کند برای رفع یک نارضایتی یعنی خواسته برخی از مسافران برای افزایش سرعت، نباید خسارتی به سرمایه‌های سرزمین‌مان بزنیم که ضرر آن برای مردم و ایران است. «باتوجه‌به حجم بالای ترددها بهترین تصمیم این است که محدودیت سرعت را در این مسیر داشته باشیم، کاهش سرعت نه‌تنها باعث کنترل بهتر خودرو توسط رانندگان می‌شود بلکه احتمال تصادف را هم کاهش می‌دهد. برخورد با حیات‌وحش در این مسیر تنها باعث مرگ و تلفات یوز آسیایی نمی‌شود؛ تصور کنید یک شتر، گوسفند محلی یا حتی یک گورخر وارد جاده شود، در چنین شرایطی، تصادفات می‌تواند تلفات جانی برای رانندگان هم به‌همراه داشته باشد. ازاین‌رو، با سرعت پایین‌تر، ایمنی خودروها و مسافران نیز بهتر تأمین می‌شود.»
پیشنهاد ابوالقاسمی این است که وزارت راه ایمن‌سازی این مسیر را براساس مطالعات انجام‌شده در اولویت قرار دهد، به‌ویژه که این کار زمان‌بر هم نیست. «قرار نیست سال‌ها برای فنس‌کشی زمان گذاشته شود. یک تیم اجرایی تخصصی در عرض سه الی چهار ماه می‌تواند به‌شکل کامل و براساس استانداردهایی که سازمان حفاظت محیط‌زیست دارد، کار را به انجام برساند و در ادامه پلیس راهور هم افزایش سرعت را بار دیگر لحاظ کند. لازم به ذکر است که اقدامات تک‌بعدی برای ایمن‌سازی جاده‌ها نتایج قابل‌قبولی ندارد و این ایمن‌سازی شامل انجام اصلاحات و راهکارهای مختلف است که توأم با هم، ایمنی مسافران و حیات‌وحش را تا حد زیادی تضمین خواهند کرد.»
جای خالی جامعه مدنی
«علی شمس»، کارشناس حیات‌وحش، هم به تاریخچه فنس‌کشی در این جاده از ۹ سال پیش اشاره می‌کند. «در این بازه زمانی تنها شاهدیم که بخش محدودی از نقاط داغ تصادفات یوز فنس‌کشی شده است که نشان می‌دهد اقدامات فوری و ضروری برای حفاظت از این گونه درگیر چه فرایندی هستند،. همچنان که بحث اولین سایت فراجمعیت یوزپلنگ هم از همان زمان در دستورکار بود و تا امروز پیشرفتی نداشته است.»
پیام ما نوشت، به‌گفته این کارشناس، سازمان حفاظت محیط‌زیست برای اثربخشی اقدامات حفاظتی، نیاز به تیم پیگیر با توان چانه‌زنی بالا دارد. «اکثر اقدامات برای نجات یوزپلنگ آسیایی فوری است و باید در چند ماه انجام شود، نه چندین سال! در تمام سال‌هایی که به انقراض این گونه نزدیک و نزدیک‌تر شدیم، سازمان حفاظت محیط‌زیست عمده امور مرتبط با نجات یوز را به‌خوبی فهرست کرده است، اما متأسفانه آن‌طورکه باید پیگیر اجرای دقیق، اثربخشی و نتایج عینی آنها نشده و در مقابل از توان متخصصان و سازمان‌های مردم‌نهاد نیز آنچنان برای تسهیل این مطالبه‌گری‌ها بهره نگرفته است.»
انتهای پیام/
