رخدادشهر: بر اساس این گزارش، بیشتر «آب نامتعارف» استفاده شده یا همان فاضلاب خام و تصفیه‌نشده در تولید «صیفی‌جات، سبزیجات و سایر محصولاتی است که مستقیماً به سبد غذایی شهروندان وارد می‌شود.» همچنین این گزارش نشان می‌دهد که استفاده غیرمجاز از برخی آفت‌کش‌ها برای محصولات سبزی و صیفی مانند «اسپیرودیکلوفن»، «استامیپراید» و «اکسادیازون» بسیار بیشتر از حد مجاز تعیین شده برای سلامت رخ داده است.
بر اساس این گزارش در حالی که حداکثر مجاز استفاده از این آفت‌کش‌ها ۵۰ واحد در میلیارد است، در برخی موارد استفاده از آنها تا چیزی بین ۱۰ تا ۲۶ برابر حد مجاز اتفاق افتاده است. به استناد ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی «استفاده غیرمجاز از فاضلاب خام یا پساب تصفیه‌خانه‌های فاضلاب برای مصارف کشاورزی ممنوع است و مرتکبین چنانچه طبق قوانین خاص مشمول مجازات شدیدتری نباشند، به حبس تا یک‌سال محکوم خواهند شد.»
بنا بر گزارش کمیسیون اصل نود عدم پایش مناسب سلامت محصولات زراعی توسط اداره استاندارد، صدور گواهی استاندارد برای این محصولات نیز تضمین کننده سلامت آنها نیست. وزارت نیرو در پاسخ به مکاتبه کمیسیون سطح کشت محصولات کشاورزی را با استفاده از آب‌های آلوده و فاضلاب در جنوب تهران (شهر ری) در حدود ۱۵ هزار و ۵۰۰ هکتار و برای کل استان تهران ۲۶ هزار و ۱۱۷ هکتار اعلام کرده است. با در نظر گرفتن این نکته که در استان تهران حدود ۱۹۰ هزار هکتار زمین زیر کشت محصولات زراعی و باغی قرار دارد، ابعاد استفاده از آب آلوده در کشاورزی در استان تهران از بقیه کشور نگران کننده‌تر است.
آلودگی از آنچه تصور می‌شود به شما نزدیک‌تر است
در بخشی از این گزارش آمده است که سازمان غذا و دارو در پاسخ به نامه کمیسیون، گزارش تجزیه مقدار باقیمانده سموم و عناصر سنگین را در ده محصول کشاورزی ارائه کرده که نتایج، بسیار نگران‌کننده و بیش از حد مجاز و استاندارد گزارش شده‌اند. این گزارش جزئیاتی از میزان باقی مانده سموم و فلزات سنگین در این محصولات زراعی ارائه نکرده است، اما تاکید کرده است که تاکنون هیچ اقدامی برای بهبود کیفیت محصولات ذکر شده انجام نشده است.
بر اساس اعلام این گزارش سموم یاد شده و فلزات سنگین باقی مانده در این محصولات مخصوصاً بیشترین تأثیر را در مرحله رشد و نمو کودکان داشته و در بزرگسالی زمینه‌ساز بروز انواع سرطان‌ها خواهد شد. به استناد این گزارش: «همچنین سازمان غذا و دارو در پاسخ به نامه کمیسیون، گزارش تجزیه مقدار باقیماندهٔ سموم و عناصر سنگین را در ده محصول کشاورزی (شامل خیار جالیزی، خیار گلخانه‌ای، گوجه فرنگی جالیزی، گوجه‌فرنگی گلخانه‌ای، سیب‌زمینی، پیاز، سیب درختی، پرتقال، سبزیجات برگی و اسفناج) ارائه کرده که نتایج، بسیار نگران کننده و بیش از حد مجاز و استاندارد گزارش شده‌اند.»
روایتی از آلودگی و بیماری
نکته قابل توجه در این گزارش این است که پساب مراکز درمانی کوچک نیز در بسیاری از موارد مستقیماً وارد فاضلاب می‌شود و به استناد گزارش کمیسیون اصل نود حتی «آلودگی بیولوژیک» نیز در برخی موارد در محصولات زراعی یاد شده دیده شده است: «تعداد قابل توجهی از صنوف آب‌بر شامل حدود ۴۶۰ واحد شستشوی خودرو، ۲۰۰ واحد صنفی رنگرزی، مراکز درمانی کوچک، مجتمع‌های مسکونی، مراکز نظامی، مجتمع های تعمیرگاهی بزرگ و قالیشویی ها نیز بدون توجه به ضوابط زیست‌محیطی در سطح شهر تهران فعالند و فاضلاب آنها عمدتاً به مجاری درون شهری تخلیه می‌شود.»
این در حالی است که بر اساس قانون، شرکت آب و فاضلاب موظف به جمع‌آوری این آب‌ها، انتقال و تصفیه آنها است و شهرداری‌ها هم باید مراکز آلاینده را شناسایی و جریمه کنند. اما هیچ یک از دستگاه‌های یاد شده به وظایف قانونی خود در راستای تأمین سلامت جامعه عمل نکرده و بر ابعاد نگران‌کننده این مشکل افزوده‌اند. این گزارش همچنین نشان می‌دهد که در کل کشور ۴۸ هزار هکتار زمین زیر کشت با آب نامتعارف آبیاری می‌شود که بیش از نیمی از این رقم همچنان که گفته شد در استان تهران قرار دارد. این در حالی است که به استناد گزارش‌های منتشر شده از مطالعه بزرگ «کوهورت سلامت ایرانیان» در سال ۹۸، استان تهران در زمینه بروز چند سرطان مانند رود‌ه بزرگ و مثانه رتبه اول را داشته و شهر تهران یکی از ۳ شهر عمده ایران در بروز بیماری ام‌اس است.
نادیده گرفتن نقش بوم‌شناختی آب
بخشی از این مشکلات به دلیل نادیده گرفتن نقش اکولوژیک آب در کشور رخ داده و توسعه کشاورزی بدون توجه به استانداردهای روز دنیا باعث کاهش بهره‌وری آب کشاورزی در ایران شده است. این مشکلی است که در گزارش کمیسیون اصل نود نیز به آن اشاره شده است و در بخشی از این گزارش آمده: «این وزارتخانه (کشاورزی) تا به حال نتوانسته است بهره‌وری واقعی را در استفاده از آب برای بخش کشاورزی رقم بزند به‌طوری که میانگین مصرف آب در اروپا برای زراعت در حدود ۷۰۰ تا هزار مترمکعب در هکتار ولی در ایران بیش از چهار هزار متر مکعب است.»
پیام ما نوشت، با این همه گزارش اصل نود در بخشی از گزارش به اشاره سطح رواناب‌های کشور استفاده از آب نامتعارف برای کشاورزی را غیرضروری دانسته است: «بر اساس اندازه‌گیری، تعداد آب‌های جاری از کوهستان‌ها در تهران حدود ۱۲۰ میلیون مترمکعب در سال است که این تعداد با رواناب‌های داخل شهر به حدود ۳۴۲ میلیون مترمکعب در سال می‌رسد که با آن بیش از ۶۰ هزار هکتار از اراضی را می‌توان زیرکشت برد.» این بخش گزارش به خوبی نشان می‌دهد که حتی کمیسیون اصل ۹۰ نیز در محاسباتش نقش بوم‌شناختی آب را نادیده گرفته است که ریشه اکثر مشکلات جاری در بخش کشاورزی و محیط‌زیست است.
بر این اساس کنترل و استفاده از تمام روان‌آب‌ها برای کشاورزی اثرات جبران ناپذیری همچون فرونشست دشت‌ها و گسترش پدیده گردوغبار دارد و از بین رفتن اکوسیستم‌هایی دارد که تأمین‌کننده بخشی از نیازهای زیستی در یک سرزمین است. چندی پیش نیز «عباسعلی نوبخت»، معاون وزیر کشاورزی و رییس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، در اظهار نظری عجیب در همین راستا گفته بود که ایران توانایی تولید غذا برای ۲ میلیارد نفر را دارد که نشان می‌دهد سازمان متولی حفاظت از منابع طبیعی نیز نگاهی صرفا ابزاری به آب داشته و پیامدهای چنین رویکردی را نادیده می‌گیرد.
انتهای پیام/