رخدادشهر: یوسف عسکری عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کهگیلویه‌و‌بویراحمد در گفتوگو با «پیام ما» دلیل این برداشت بی‌رویه را فقر و درآمد محدود مردم محلی می‌داند و میگوید: «امرار معاش مردم به برداشت این گیاهان وابسته است. از این روست که از ورودی تا خروجی شهر یاسوج می‌بینیم مردم در حال فروش گیاهانی هستند که از عرصه‌های طبیعی برداشت کرده‌اند.»
«بیلهر»، «کنگر»، «تره کوهی»، «بن سرخ» از جمله گیاهانی است که این روزها در یاسوج می‌توان در بساط فروشندگان دید. «کلوس» یا کرفس کوهی از دیگر گیاهانی است که به شکل بی‌رویه برداشت می‌شود و به مرز انقراض رسیده است. «سلیمان محمدی»، رئیس اداره مرتع اداره کل منابع طبیعی استان کهگیلویه‌و‌بویراحمد در گفتوگو با «ایسنا» در این باره عنوان کرد:«کلوس یکی از گیاهان دارویی نادری است که در معرض خطر انقراض قرار دارد.طبق گفته مردم بومی و محلی منطقه زمانی این گیاه نادر و طبیعی به وفور یافت می‌شد و چند هزار هکتار را در بر می‌گرفت اما با وجود داشتن نگهبان به علت تخریب و برداشت‌های بی‌رویه و غیر‌مجاز به‌خصوص از سوی افراد غیر بومی استان مورد دستبرد قرار گرفت و هم اکنون تنها ۲۰ تا ۲۵ هکتار باقی مانده است.» به گفته او «رویشگاه کلوس در کوه دل افروز بخش دیشموک از توابع شهرستان کهگیلویه استان کهگیلویه‌و‌بویراحمد و هم مرز با استان چهارمحال و بختیاری است».
عسکری معتقد است گرچه اداره منابع طبیعی درصدد است این برداشت‌ها را کنترل کند اما به واسطه کمبود نیرو توان چنین اقدامی را ندارد. او می‌افزاید: «راهکار کاهش برداشت‌ها تنها با فرهنگسازی مقدور است و اینکه مردم به این آگاهی برسند که به اندازه کشت، برداشت داشته باشند. استان کهگیلویه‌و‌بویراحمد از لحاظ تنوع گونه‌های گیاهی بی‌نظیر و یک باغ گیاه‌شناسی است هر چند درباره سطح و تراکم این گیاهان نیاز به اطلاعات دقیق داریم.»
در کنار فرهنگسازی دنبال بازار برای کشاورزان باشیم
به گفته این کارشناس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کهگیلویه‌و‌بویراحمد علاوه بر فرهنگ سازی باید به کسانی که کشت این گیاهان را آغاز کرده‌اند در حوزه بازاریابی کمک کرد. او در این باره به تجربه‌ای که مردم بخش‌های گرمسیری استان کهگیلویه‌و‌بویراحمد درباره کشت «به لیمو» داشتند اشاره و اضافه می‌کند: «در این مناطق محصول برداشت شده روی دست کشاورزان ماند و نتوانستند آن را به فروش برسانند. بنابراین در کنار تبلیغاتی که در حوزه کشت گیاهان دارویی انجام می‌شود باید در این زمینه به مردم کمک کرد.»
سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) از کشاورزی قراردادی به عنوان یکی از موضوعات مهم این بخش یاد می‌کند. در واقع کشاورزی قراردادی، سیستم تولید در کشاورزی است که مطابق توافقی بین خریدار و کشاورز انجام شود و در قرارداد شرایط تولید و بازاریابی محصول ذکر شود. عسکری نیز کشاورزی قراردادی را راه‌حلی برای حل چالش برداشت بی‌رویه گیاهان دارویی در استان کهگیلویه‌و‌بویراحمد می‌داند و میگوید: « با بهره‌گیری از این راهکار می‌توان از کشاورزان خواست در مناطقی که کشت گندم و جو نیست به کشت گیاهان دارویی روی آورند. اگر قرار است چیزی را تبلیغ کرده و از مردم بخواهیم آنغوزه یا باریجه بکارند باید این تضمین و اعتماد را داشته باشند که محصولشان فروش می‌رود یا خیر. در حال حاضر کشاورز و بهره‌بردار راغب هستند گیاهان دارویی بکارند اما در این باره که محصولشان به فروش می‌رسد یا نه تردید دارند.»
به گفته این عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کهگیلویه‌و‌بویراحمد در محدوده تنگه سرخ محدوده وسیعی کشت آنغوزه انجام می‌شود که به شکل تضمینی هم به فروش می رسد. او میگوید: « امسال در فصل برداشت، صمغ آنغوزه کیلویی 800 هزار تومان به فروش رفت که تا یکی دو ماه دیگر به یک میلیون و 100 تا 200 هزار تومان هم می‌رسد. تجربه تنگه سرخ نشان می‌دهد استان ظرفیت‌های خوبی برای کشت گیاهان دارویی دارد و می‌تواند درآمد خوبی را نصیب کشاورزان و بهره‌برداران به ویژه در مناطقی که امکان کشت گندم و جو ندارد کند اما به شرط آنکه بازار برای محصولشان وجود داشته باشد.»
ناپدید شدن گون‌ها در پایین دست
عسکری در این باره که برای رسیدن به خرید تضمینی و کشت گیاهان دارویی جهت جلوگیری از برداشت بی‌رویه از گیاهان مرتعی چه ارگان‌هاو نهادهایی باید با هم همکاری کنند، عنوان می‌کند: «ما دو سه نهاد تاثیرگذار در این زمینه داریم که در راس آنها اداره جهاد کشاورزی قرار می‌گیرد. آنها میتوانند اهرم‌های تشویقی را برای بهره‌برداران و کشاورزان در نظر بگیرند. اداره منابع طبیعی هم می‌تواند بخشی از زمین‌هایی که مدیریت آنها را به عهده دارد با شرایط خاصی در اختیار کشاورزان قرار دهد. البته در سال‌های گذشته زمین‌هایی به همین منظور به بهره‌داران داده شد که در نهایت به اختلاف و پرونده و دادگاه رسید زیرا بهره‌بردار پس از مدتی خود را صاحب زمین فرض کرده بود. متاسفانه چنین اتفاقاتی باعث شده منابع طبیعی علاقه‌ای به در اختیار گذاشتن زمین نداشته باشد اما اگر سازوکارهای دقیق در این زمینه وجود داشته و مشکلات حل و فصل شود، اداره جهاد کشاورزی در کنار ادارات منابع طبیعی و امور عشایری میتوانند کشاورزان را به کشت این گیاهان ترغیب کنند. »
پیام ما نوشت، او می‌افزاید: « در حال حاضر برخی گونه‌های گیاهی در ارتفاعات پایین در استان کهگیلویه‌و‌بویراحمد منقرض شده است و ما شاهدیم این گونه‌ها تنها در ارتفاعات دنا به چشم می‌خورند، هر چند که ممکن است در چند سال آینده شاهد انقراض کامل آنها در این استان باشیم. بسیاری از گون‌هایی که در ارتفاع 1700 متری تا همین چند سال پیش دیده می‌شدند در این ارتفاع دیگر دیده نمی‌شوند و برای مشاهده آنها باید به ارتفاع 2400 متری و بالاتر رفت. اما اگر این سه اداره و نهاد با هم یک کار بین‌بخشی و مشارکتی انجام دهند و بنیادهایی مانند بنیاد برکت و.. در کنار آنها قرار گیرند می‌توانیم شاهد باشیم شرایط برای کشت و کار گیاهان دارویی فراهم شده و فشار از عرصه‌های طبیعی برداشته می‌شود. »