رخدادشهر: شوک دوباره به بافت تاریخی شیراز وارد می‌شود این بار با تخریب ۳۵ پلاک ثبتی و ارزشمند. بافت ارزشمندی که در آن نه تنها آثار تاریخی زیادی نهفته بلکه نمونه‌ای از بافت منسجمی بود که می‌شد در آن زندگی شهری را در کنار چندین جاذبه باستانی تجربه کرد. اما حالا چه؟ تصاویر ۸۰ سال اخیر نشان می‌دهد که این بافت تاریخی قلع و قمع شده است. هر بار به بهانه‌ای. آنقدر که می‌شود گفت دیگر زندگی شهری با میراث آن در تعامل نیست.
یکی از تخریب‌های گسترده در بافت تاریخی به بهانه طرح بین الحرمین اتفاق افتاد. طرحی که اگرچه قرار بود برای رفاه حال زائران و دسترسی به دو حرم شاهچراغ (ع) و سید علاءالدین حسین (ع) باشد اما در آن محدوده هتل، سالن شورای شهر و پاساژ ساختند. حالا طرح دیگری قرار است اجرا شود با این هدف که فضای دسترسی به دو حرم وسیع‌تر شود.
محدوده‌ای که زیر خط مشکی قرار دارد در طرح جدید باید تخریب شود
سال ۱۴۰۰ سفر استانی هیأت دولت به شهر شیراز انجام شد در این سفر مصوبه طرح ۵۷ هکتاری مخربی که سال ۸۹ اجرا شده بود، مجدد بررسی و ابلاغ شود.
وزارت راه و شهر سازی برای آن مشاوری گرفت که در این طرح بناهای تاریخی و ارزشمند در آن کاملاً مشخص و تفکیک شده و تنها قسمتی که اجازه داده توسعه شود همان بخش سه و نیم هکتاری است که قبلاً خراب شده بود. در توضیحات آن هم نوشته تخریب هر گونه بناهای واجد ارزش ممنوع است. چون در این محدوده ۵ پلاک ثبت ملی و ۳۰ پلاک واجد ارزش وجود دارد.
جالب اینجاست که خط پیشنهادی تخریب برای توسعه بین الحرمین، در کارگروهی به نتیجه رسیده که پژوهشگاه میراث فرهنگی عضو آن است. یعنی این طرح با موافقت پژوهشگاه مطرح شده است.
حالا این طرح باید به استان برود. چون هر نوع تغییر و کاربری باید در کمیسیون ماده ۵ شهرداری مطرح شود که استاندار و مدیرکل راه و شهرسازی و میراث فرهنگی در آن نماینده دارند. این کمیسیون به طرح رأی داده و در راه تصویب شورای عالی شهرسازی است.
درباره این طرح غلامحسین معماریان استاد دانشکده معماری دانشگاه علم و صنعت و محمد مهدی کلانتری دبیر کمیته میراث فرهنگی اتحادیه انجمن‌های علمی دانشجویی مرمت شهرسازی و معماری ایران و دبیر پویش مردمی نجات بافت تاریخی شیراز با حضور در نشست خبرگزاری مهر، توضیحات بیشتری به خبرنگار مهر دادند.
مهر نوشت، کلانتری در این نشست گفت: در این طرح اگرچه خانه‌های تاریخی دیده شده اما اجرای آن یک مشکل دارد. تخریب خانه‌های ارزشمند و ثبتی باعث می‌شود که زمین‌های باقی مانده ناشی از بناهای مسکونی غیر ارزشمند پراکنده شود و عملاً این طرح با آنچه که هدف مورد نظر است متناقض خواهد بود. تناقض اینجاست که اجازه نداری خانه‌های تاریخی را تخریب کنی اما می‌خواهی طرح را هم گسترش دهی. حالا باید دید شورای عالی معماری و شهرسازی چه تصمیمی می‌گیرد. یا می‌گوید آن را نمی‌پذیرد و همین مقدار زمین برای طرح کافی است یا اینکه بناهای ارزشمند را بدون ارزش پنداشته و دستور تخریب دهد.
طرح توسعه سال ۱۴۰۰
در ادامه معماریان گفت که این محدوده را می‌خواهند تخریب کنند تا دسترسی به دو حرمی که آن را با طرح‌های خود طی سال‌ها کور کرده اند انجام شود. لازم نیست این همه تخریب انجام شود می‌توان از بناهای موجود در این محدوده استفاده کرد و اگر کاربری مورد نیاز حرم می‌خواهند از همان بناها با تغییر کاربری مناسب استفاده کنند. ما حاضریم این طرح را به آنها بدهیم که بدون تخریبی کار انجام شود.
مالکان یا باید این بناها را به قیمت کارشناسی خریداری کنند یا اگر معترض باشند باید به دادگستری مراجعه کرده و در نهایت خانه خود را با مبلغ کمتری از دست بدهند
نکته دیگر این است که در زیر خط مورد نظر برای تخریب بافت، بناهای مسکونی زیادی وجود دارد این بناها نیز قرار است از بین برود. بنابراین برای این خانه‌ها قیمت کارشناسی در نظر گرفته می‌شود. مالکان یا باید این بناها را به قیمت کارشناسی خریداری کنند یا اگر معترض باشند باید به دادگستری مراجعه کرده و در نهایت خانه خود را با مبلغ کمتری از دست بدهند.
در این بار هم کلانتری گفت: نحوه خرید خانه‌های در طرح سابقه دارد مثلاً متری ۲۰۰ هزار تومان خریده اند و حالا همان زمین‌ها متری ۲۰۰ میلیون تومان شده است. مردم از نحوه تخلیه و فروش خانه‌های خود راضی نیست. اگر هم راضی شوند به این دلیل است که شرایط را برای زندگی آنها سخت می‌کنند مثلاً آب و برق شأن را قطع می‌کنند تا مالک با رضایت از اینجا برود. در نهایت هم با بیل مکانیکی به سراغش می‌روند.
کلانتری در ادامه گریزی هم به تخریب بافت تاریخی مشهد و نارضایتی از تملک این بناها زد و گفت: سال ۸۶ مقام معظم رهبری به مشهد سفر می‌کنند و در آنجا متوجه می‌شوند که در این باره چه ظلمی به مردم مشهد شده است. دستور ۸ ماده‌ای به استاندار خراسان رضوی می‌دهند این دستور که در آن اعلام شده که تمام تملک‌ها فقط برای بحث خیابان‌ها انجام گیرد و هیچکدام به پاساژ و محوطه تجاری تبدیل نشود و با انصاف و رضایت کامل مردم تملک صورت گیرد. آن زمان طرح حرم رضوی ۶۰ هکتار بوده است. این دستور اگرچه به شهرداری و متولیان ابلاغ می‌شود اما ۸ سال مسکوت می‌ماند. در سال ۹۴ مجدد مقام معظم رهبری متوجه شدند که این دستورات اجرا نشد. معماران در جلسه‌ای اعلام می‌کنند که نه تنها آن دستورات اجرا نشد بلکه شدت بیشتری هم پیدا کرد و طرح ۶۰ هکتاری به ۳۶۰ هکتار تبدیل شده است.
نمای سه بعدی وضعیت فعلی بافت
وی ادامه داد: در این مدت بلندمرتبه سازی ها و هتل سازی ها شدت بیشتری پیدا کرد. در طرح‌های قبلی این طور نبوده که حرم امام رضا (ع) ارتفاع کمتری نسبت به بناهای اطرافش داشته باشد. اما الان این طور شده. زمانی بود که شما دورنمای حرم را از خیابان‌های اطراف می‌دیدی اما الان این دورنما کور شده است.
مقام معظم رهبری در سال ۹۴ اعلام کردند که این بساط جمع شود باز هم این اقدام ۵ سال به تعویق می‌افتد و آن را اجرایی نمی‌کنند و این طرح از شرکتی که موضوع توسعه حرم را به عهده داشته گرفته نمی‌شود. الان استان فارس هم از استان خراسان رضوی پیروی می‌کند و طرح ۵۷ به ۳۶۰ هکتار تبدیل می‌شود حالا کل بافت شیراز باید برای توسعه حرم در نظر گرفته شود. این همان تمنای ناتمام است. طرح بین الحرمین اول هشت هکتار بود بعد شد ۵۷ هکتار حالا از ۳۶۰ هکتار حرف می‌زنند.
به نظر می‌رسد بافت تاریخی شیراز هم مانند بافت اطراف حرم رضوی قرار است تکه تکه شود اتفاقی که نه نظر رهبری را به دنبال دارد و نه مراجع تقلید و نه رضایت مالکان را.