رخدادشهر: 51 قطعه آجر لعابدار مانایی از قلایچی بوکان با قدمتی در حدود ۲۸۰۰ سال که ۲۹ آذرماه ۱۳۹۹ از سوئیس به ایران بازگردانده شدند، از اسفند ۱۴۰۰ تا نیمه‌های اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ در موزه ملی ایران به نمایش گذاشته شدند. قرار بود این مجموعه در موزه باستان‌شناسی بوکان نیز به نمایش گذاشته شود که به دلیل تکمیل نشدن این موزه، مجموعه آجرهای لعابدار در موزه مفاخر بوکان به نمایش گذاشته شده است.
این آجرها در دهه ۱۳۶۰ خورشیدی از سوی یک خانواده ایرانی، قاچاقی به بندر چیاسو در مرز سوئیس ـ ایتالیا منتقل شده بود. در اوایل دهه ۶۰ کاوش‌های غیرمجاز در این محوطه آغاز شد و تعداد زیادی آجر لعابدار از آنجا قاچاق شد. تعدادی از این آجرها در حراجی‌ها به فروش رسیدند. هم‌اکنون مشابه این آجرها در مجموعه‌های خصوصی پاریس و توکیو نگهداری می‌شوند. در دهه ۱۳۷۰ خورشیدی در زمان فروش تعدادی از این آجرها، جان کرتیس از موزه بریتانیا متوجه شد این آثار متعلق به فرهنگ مانایی و محوطه قلایچی (استان آذربایجان غربی) است. او از همان زمان تلاش خود را برای بازگرداندن این مجموعه تاریخی به ایران آغاز کرد. هرچند در گزارش‌های کرتیس، به ۵۲ قطعه آجر لعابدار اشاره شده است، اما با پایان پیگیری‌های حقوقی و استرداد این مجموعه پس از گذشت حدود سه دهه، تعداد ۵۱ قطعه آجر لعابدار به ایران تحویل داده شد و از سرنوشت یک قطعه دیگر اطلاعاتی در دست نیست.
علیرضا دلخوش ـ مدیرکل دیپلماسی وزارت خارجه ـ در مراسم افتتاحیه نمایشگاه آجرهای قلایچی در بوکان اظهار کرد: برخی کشورها برای معرفی هویت خود اقدام به تاریخ‌سازی و جعل تاریخ می‌کنند، اما ایران با داشتن آثار تاریخی بی‌شمار یکی از پنج کشور متمدن دنیا محسوب می‌شود.
او همچنین به شناسایی آثار تاریخی به سرقت رفته از ایران از سوی وزارت خارجه اشاره کرد و یادآور شد: آثار به سرقت رفته متعلق به ایران و مردمان این سرزمین است و تمام تلاش‌مان را برای استرداد اموال فرهنگی به کار می‌بریم. با توجه به تصویب قطعنامه استراداد اموال فرهنگی در سازمان ملل نیز هرگونه خرید و فروش اموال فرهنگی کشورها جرم محسوب شده و بر این اساس آثار تاریخی هر کشوری به خودشان بازگردانده می‌شود.
مدیرکل دیپلماسی وزارت خارجه همچنین گفت: با تلاش‌های انجام شده تاکنون ۱۸ مجموعه آثار تاریخی سرقتی به کشور بازگردانده شده است.
مرتضی ادیب‌زاده ـ سرپرست اداره‌کل موزه‌ها ـ هم گفت: استراد اشیای تاریخی یکی از وظایف مهم اداره‌کل موزه‌ها است، در این اداره تمام پرونده‌های استردادی درحال بررسی بوده و امید است در آینده نزدیک بسیاری از اشیای تاریخی ایران بازگردانده شود.
او به وضعیت موزه بوکان که هنوز تکمیل نشده است، اشاره کرد و افزود: بهره‌برداری سریع از موزه باستان‌شناسی بوکان نیازمند مشارکت همه مسؤولان و خیران است و اشیای تاریخی متعلق به بوکان به محض راه‌اندازی موزه این شهرستان از سراسر ایران جمع‌آوری و به این موزه منتقل خواهد شد.
جبرئیل نوکنده ـ رییس موزه ملی ایران ـ نیز بازگرداندن آجرهای ۲۸۰۰ ساله قلایچی بوکان پس از ۳۰ سال به کشور را یک اقدام بزرگ دانست و در ادامه اظهار کرد: برپایی نمایشگاه در شهرستان‌هایی که موزه تحت پوشش وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ندارند، کار ساده‌ای نیست، اما همت و همدلی مسؤولان بوکان برای قبول مسؤولیت حفاظت و نگهداری آجرها موجب شد تا این نمایشگاه در بوکان برپا شود.
او اضافه کرد: برخی افراد خواستار این هستند که اشیای متعلق به هر شهر در موزه همان منطقه نگهداری شود، اما برای معرفی فرهنگ و تمدن ایران نیاز است آثار و اشیای تاریخی سطح کشور در موزه ملی نگهداری شود؛ چرا که موزه ملی ویترینی از هویت و فرهنگ ایرانی است.
کیم زیستلر ـ کاردار سفارت سوئیس در ایران ـ هم که در این مراسم حضور داشت، تنوع فرهنگی و تاریخی ایران را بی‌نظیر دانست و گفت: بسیاری از کشورهای دنیا شاید از نظر تاریخی قدمت بالایی داشته باشند، اما این تنوع را ندارند.
او در ادامه یادآور شد: ایران و سوئیس عضو کنسوانسیون یونسکو هستند و هر دو کشور بر لزوم حفاظت از آثار تاریخی تاکید دارند و براین اساس این دو کشور می‌توانند همکاری‌های خوبی در این زمینه داشته باشند.
کاردار سفارت سوئیس افزود: برپایی نمایشگاه‌های مختلف در چرخش اقتصادی و معرفی موزه‌ها می‌تواند نقش مهمی داشته باشد و امیدوارم برپایی نمایشگاه آجرهای قلایچی در موزه مفاخر بوکان موجب رونق هر چه بیشتر این موزه شود.
انور حبیب‌زاده ـ نماینده مردم بوکان در مجلس ـ نیز با بیان این‌که بوکان سومین شهرستان پرجمعیت آذربایجان غربی است که سابقه سکونت در آن به سه هزار سال پیش برمی‌گردد و آثار تاریخی بسیاری در این شهرستان وجود دارد، گفت: برای توسعه گردشگری بوکان و معرفی آثار تاریخی این شهرستان باید برنامه‌ریزی کرد. برای این منظور نیاز است موزه باستانی بوکان در کمترین زمان ممکن به بهره‌برداری برسد، موزه مفاخر توسعه یابد و جشنواره موسیقی «حسن زیرک» در تقویم فرهنگی بوکان گنجانده شود.
قطب‌الدین صادقی ـ استاد دانشگاه ـ هم در سخنانی به تشریح و توصیف آجرهای لعابدار ۲۸۰۰ ساله قلایچی پرداخت و گفت: شکل، تخیل و روایت سه ویژگی مهم آجرهای قلایچی بوده و این روایت‌ها هستند که مسیر تمدن را باز کرده و دانایی را برای انسان به ارمغان می‌آورد.
ایسنا نوشت، او بیان کرد: هویت هر ملتی وابسته به تاریخ روز، تاریخ گذشته و افسانه‌های آن بوده و در این میان افسانه‌ها ربط‌دهنده بین گذشته و حال هستند که ارزش بالایی دارند، تاریخ ایران نیز پر از افسانه‌ها و اسطوره‌ها بوده و آجرهای قلایچی مملو از داستان‌های افسانه‌ای و اساطیری هستند که این موضوع اهمیت این آجرها رو دوچندان می‌کند. دلیل اهمیت افسانه‌ها این است که کشف راز آن‌ها به ما خواهد گفت که گذشته ما چه بوده، از کجا آمده‌ایم و به کجا خواهیم رفت و شناخت آن‌ها مسیر آینده یک ملت را نشان می‌دهد.
حاج باباخان اسکندری ـ فرماندار بوکان ـ هم راه‌اندازی موزه باستان‌شناسی بوکان را الزامی دانست و مطالبه مردم این شهرستان را امضاء سند خواهرخواندگی بوکان با یکی از شهرهای سوئیس اعلام کرد و میرحسامی ـ شهردار بوکان ـ هم درباره غنای تاریخی این شهرستان و معرفی بوکان از طریق این آجرهای لعابدار به دنیا سخن گفت.
نمایشگاه آجرهای لعابدار قلایچی قرار است یک ماه در موزه مفاخر بوکان برپا باشد و پس از آن، این ۵۱ قطعه آجر به مدت یک ماه در موزه باستان‌شناسی ارومیه به نمایش گذاشته خواهد شد.