رخدادشهر: این روزها موزه ملی ایران میزبان نمایشگاهی با آثاری خاص از دو مجموعه‌دار است. نمایشگاهی که قدمت برخی از آثار آن به هفت هزار سال پیش بازمی‌گردد. در این نمایشگاه آثار باستانی و اشیاء فلزی گرانبهایی در معرض دید عموم گذاشته شده است. با وجود آنکه در این نمایشگاه ۱۵۰۰ قلم شیء تاریخی به نمایش درآمده اما براساس بررسی کارشناسان موزه، حدود ۵۰۰ قلم از اشیای حاضر در نمایشگاه تقلبی هستند.
یوسف حسن زاده (باستان‌شناس) درباره آثار به نمایش درآمده و چرایی عرضه آثار تقلبی در نمایشگاه گفت: بر اساس مقایساتی که درخصوص برخی از این آثار و نمونه‌هایی که در کاوش‌های باستان‌شناسی بدست آمده، انجام شده، می‌توان گفت برخی از این آثار تقلبی هستند که البته بر اساس نمونه‌های اصل ساخته شده‌اند. در ویترین‌های این نمایشگاه آثار در کنار تصاویری به نمایش درآمده‌اند تا بیننده بتواند مقایسه‌ای بین اثر درون ویترین و نمونه اصل آن که در کاوش باستان‌شناسی بدست آمده، انجام دهد.
او ادامه داد: به طور مثال ملاقه‌های مفرغی در یکی از ویترین‌ها به نمایش گذاشته شده که در کنار تصاویری از اشیاء اصلی بدست آمده در کاوش قرار داده شده است. سعی کردیم در این نمایشگاه تعدادی از اشیاء که دارای اصالت هستند را در کنار اشیائی که مطمئن هستیم اصالت ندارند، به نمایش بگذاریم تا بیننده بتواند مقایسه‌های ذهنی خود را داشته باشد و تفاوت‌ها ببیند.
حسن زاده تصریح کرد: به طور مثال، دهانه اسب‌های مفرغی را تقریبا در تمام حوزه لرستان داریم اما کارشناسی که آنالیز روی این آثار انجام داده و حتا افراد دانشگاهی که تجربه شناسایی این آثار را دارند، به ما کمک کردند و با بررسی نوع اکسیداسیون، مرمت و حتا قالب‌گیری‌هایی که انجام شده، متوجه شدیم که هرچند ممکن است شکل ظاهری این آثار در نگاه اول بیننده را مجاب کند این شیء اصل است اما درواقع این آثار از روی نمونه‌های اصل، کپی شده‌اند و تقلبی هستند.
این باستان‌شناس با اشاره به پیکرک‌های مفرغی حاضر در نمایشگاه گفت: نمونه‌هایی از این پیکرک‌ها در سالن ایران باستان موزه ملی به نمایش گذاشته شده. کپی این آثار به قدری دقیق است که حتا بخش شکستگی را عین همان اصل اثر درآورده‌اند. اما وقتی این اثر رادر دست می‌گیرید، قالبی بودن و نوع تراش‌ها و سنباده‌ای که روی آن کشیده شده و… را می‌توان تشخیص داد. البته تشخیص این امور برای افراد عادی کار ساده‌ای نیست و تنها کارشناسانی که با شیء اصل در ارتباط بوده‌اند، می‌توانند این امور را تشخیص دهند.
او با اشاره به آنکه موزه ملی از حضور و مشورت شورای چند نفره‌ای که متخصص اصالت‌سنجی آثار هستند نیز بهره می‌برد، گفت: بسیاری از آثار تاریخی که قرار است در خارج از کشور به نمایش درآیند توسط این کمیته اصالت‌سنجی می‌شوند و حتا پس از بازگشت نیز این کار انجام می‌شود. این مهم درخصوص آثاری که ازخارج می‌آیند نیز می‌شود.
حسن زاده در ادامه به برخی از تکنیک‌های ساخت اشیاء تقلبی توسط باندهای قاچاق اشاره کرد و گفت: اکسید کردن آثار یکی از روش‌هایی که است که قاچاقچیان برای اصل نشان دادن مصنوع ساخته شده استفاده می‌کنند. به طور مثال در تعدادی از بشقاب‌هایی که در این نمایشگاه شاهد هستیم، اکسیدها و زنگارهایی شاهد هستیم که قطعا در محیط گوگردی ایجاد شده‌اند. بدین ترتیب که شیء توسط قاچاقچیان درست می‌شود و برای زنگار بستن و اکسید کردن آنرا درون فاضلاب و توالت قرار می‌دهند و بعد از آنکه چند ماه در آن محیط ماند، چنین اکسیدهایی روی ظروف شکل می‌گیرد و نمایی قدیمی به آن می‌دهد. این آثار از روی فرم‌ها و اشیائی که در کاوش بدست آمده‌اند ساخته شده و در فضای خاص اکسید شده‌اند.
ایلنا نوشت، این باستان‌شناس خاطرنشان کرد: نباید فراموش کرد که از این دست اشیاء تقلبی که توسط باندهای قاچاق ساخته می‌شوند در بازار خرید و فروش عتیقه کم نیست. می‌توان گفت بسیاری از افراد برای خرید و فروش این اشیاء که بعضا تقلبی هستند، زندگی و مال خود را از دست داده‌اند. بسیاری از زندگی‌ها تغییر کرده و بارها و بارها این اشیاء دست به دست چرخیده است. این درحالی است که این اشیاء توسط باندهای قاچاق در عصر حاضر ساخته شده‌اند و به نام عتیقه و اشیاء باستانی فروخته می‌شوند.
او ادامه داد: مردم و عموم جامعه باید بدانند که هرآنچه که دست به دست می‌شود الزامی برای اصل بودن آن وجود ندارد. واقعیت آن است که عموم جامعه باید نسبت به این مهم آگاه شوند که اگر قرار است زندگی خود را پای گنج و عتیقه بگذارند، بدانند که بسیاری از این آثار، اصالت ندارند. مطمئن هستم بسیاری از این آثار که اکنون جلوی ویترین آن ایستاده‌ایم و به راحتی درباره اصل و تقلبی بودن آن‌ها صحبت می‌کنیم، زندگی افراد زیادی را تحت‌الشعاع قرار داده‌اند و آدم‌های مختلف برای بدست آوردن آن‌ها پول داده‌اند.
حسن زاده با اشاره به آنکه اگر چنین آثاری با چنین تنوعی به جای آنکه به موزه ملی و میراث‌فرهنگی کشور اهدا شوند، به قاچاقچیان فروخته و از مرز خارج می‌شدند چه اتفاقی در انتظار آن‌ها و البته تاریخ کشور ما می‌بود، اذعان داشت: اگر این آثار از مرزها خارج می‌شدند، بعد از مدتی سر از حراجی‌ها در می‌آوردند و از آنجایی که به صورت مجموعه ارائه نمی‌شوند و به نوعی تک اثر به فروش می‌رسند، تبعات دیگری به دنبال دارند. بدین معنا که در موزه‌ها و مجموعه‌های مختلف پخش می‌شوند و از آنجایی که گاها برخی از این آثار مشابهت‌هایی با آثاری دارند که متعلق به فرهنگ عمومی‌تر هستند به همان نام شناخته می‌شدند.
این باستان‌شناس توضیح داد: به طور مثال، نمونه‌هایی از این آثار در عراق، افغانستان و مناطق دیگر نیز بدست آمده است و درواقع می‌توان گفت در یک بازه زمانی در این منطقه چنین آثاری تولید می‌شد. در چنین شرایطی اگر به طور مثال یکی از آثار فلزی که اکنون در این نمایشگاه در کنار سایر آثار هم‌دوره خود به نمایش درآمده، به صورت تکی به یک موزه اروپایی فروخته می‌شد، کارشناس آن موزه در تعریف این شیء می‌گفت، کاسه‌ای مفرغی که متعلق به منطقه غرب آسیاست. درواقع هویت این شیء می‌شد، غرب آسیا. هرچند ما نیز غرب آسیا هستیم اما درحالی که اکنون به صراحت می‌گوییم این آثار متعلق به لرستان هستند، در آن شرایط شناسنامه‌ای که دریافت می‌کرد، شیئی متعلق به غرب آسیا بود. اتفاقی که در حوزه خرید و فروش آثار و گنجیابی رخ می‌دهد این است که تکه تکه هویت ما را از کشور خارج می‌کنند واز دست می‌رود. توجیه خیلی از این افراد آن است که این اشیاء را به موزه خارجی می‌فرستند و در آنجا بهتر نگهداری می‌شود. درحالی که این مهم را در نظر نمی‌گیرند که هویت مملکت ما تکه تکه به دست خودمان ازبین می‌رود. هیچکس با خودش چنین کاری نمی‌کند.